W pracy podjęto próbę uchwycenia zależności między różnymi zmiennymi (zwłaszcza komunikacyjnymi) a osiągnięciami szkolnymi uczniów. Dla uzyskania przejrzystości charakteryzowanych zjawisk przyjęto podział pracy na trzy główne części: teoretyczno-poznawczą, metodologiczną i empiryczną.
W części teoretycznej zaprezentowano formy kształcenia i wychowania oparte na psychoterapii oraz na koncepcji edukacji kreatywnej (rozdział pierwszy), a także opisano dwa główne nurty tzw. neuropedagogiki - nauczanie wielozmysłowe i wielointeligentne (rozdział drugi). Główny zamysł tej części pracy to wskazanie alternatywnych i niekonwencjonalnych form nauczania, które mogą znacząco zwiększać efektywność kształcenia uczniów.
W części metodologicznej scharakteryzowano problematykę badawczą, hipotezy wyjściowe, stosowane metody, techniki i narzędzia badawcze (rozdział trzeci).
W części empirycznej zebrano i zinterpretowano wyniki badań dotyczące wpływu na osiągnięcia szkolne: stylu pracy i komunikacji nauczycieli (rozdział czwarty), relacji wewnątrzrodzinnych i postaw rodzicielskich (rozdział piąty), popularności w grupie rówieśniczej (rozdział szósty) oraz indywidualnych dyspozycji psychicznych (samopoczucia i samooceny) (rozdział siódmy).